Een juridische buffer tegen de gebiedsuitbreiding
De Maatschappij van Weldadigheid werd in 1818 opgericht. Johannes van den Bosch kocht het landgoed Westerbeeksloot ten oosten van Steenwijk aan. Hetzelfde jaar werd de volksplanting Westerbeeksloot (een jaar later genoemd Frederiksoord) gebouwd.
Met grote voortvarendheid zocht Van den Bosch naar uitbreiding van het gebied om meer kolonisten een plek te geven. Hij benaderde schout Fabius van Steenwijkerwold over het aldaar gelegen heideveld. Hij wist dat over dit veld – twee uur gaans van de Proefkolonie I – geen verponding (grondbelasting) werd betaald. Dat betekende dat het mogelijk een Staatsdomein was en dat de Koning dit gebied in erfpacht zou kunnen overdragen. Het eigendomsrecht bleek echter niet geheel duidelijk. Bovendien gebruikten de boeren van de boerschap Steenwijkerwold en andere inwoners van de dorpen het gebied.
De schout organiseerde op drie achtereenvolgende zondagen in alle kerken van Steenwijkerwold na de kerkdienst een zg. kerkespraak. Voor deze bijeenkomsten werden de boeren van de boerschap, de zg. Erfgenamen of eigengeërfden uitgenodigd om over de voornemens van Van den Bosch te discussiëren. Intussen had de Permanente Commissie van de MvW een verzoek ingediend bij de Koning om 400 morgen (een Rijnlandse Morgen is 8516 m2) heidegrond in erfpacht over te dragen aan de MvW. De Koning stemde bij Koninklijk Besluit in met het verzoek. Maar in het K.B. was niet te lezen dat het gebied tot de Staasdomeinen behoorde. Om hun rechten veilig te stellen en als een partij te kunnen onderhandelen, verenigden de eigengeërfde boeren zich op 18 februari 1819 in de Vereniging Het Heideveld.
Na het nodige heen-en-weer gepraat werd besloten om 350 morgen heideveld over te dragen aan de MvW voor een bedrag van 3500 gulden. Waarschijnlijk werd ervan uitgegaan dat het gebied niet onder de Staatsdomeinen viel, want nergens is te lezen dat er erfpacht zou worden betaald. De overeenkomst werd in 1821 notarieel vastgelegd. Naast deze overdracht werd van een andere particuliere erve nog eens 100 morgen land gekocht, waardoor de MvW 450 morgen grond had om aan weerskanten van de heirweg Steenwijk – Wolvega Kolonie III Willemsoord te ontwikkelen. Deze feiten zijn te lezen in het boek De bevolking van de vrije koloniën der Maatschappij van Weldadigheid, geschreven door Ir. Cecilia A. Kloosterhuis (Walburgpers 1981). De Vereniging Het Heideveld bleef beheerder van de rest van het gebied. In de 19e en 20e eeuw werden door de bestuurders grootschalige ontginningen in het gebied uitgevoerd. Wegen in het gebied werden verhard en onderhouden. Hiermee werd werk verschaft aan armlastige gezinnen uit de omgeving. Daarmee werd de gemeentelijke armenkas ontlast. Mensen konden ook stukjes grond huren. Het bestuur was in handen van enkele welgestelde boerenfamilies, waarbij het lidmaatschap vaak overging van vader op zoon. Het werd in de 20e eeuw een statussymbool voor de boeren adel.
Tegenwoordig staat de Vereniging Het Heideveld geregistreerd als Het Heideveld en de daartoe behorende fondsen en eigendommen in de buurtschap Steenwijkerwold. (Natuur)beheer en maatschappelijke betrokkenheid met de omgeving behoren tot de doelstelling van de Vereniging. Het Heideveld heeft 343 hectare grond (waarvan 40 hectare bos) in Steenwijkerwold, Willemsoord, Basse, De Pol en Witte Paarden-Baars. Er zijn ongeveer 90 huurders en pachters van kleine of grotere landerijen. De bossen zijn opengesteld voor het publiek; ze worden onderhouden en qua diversiteit aangepast aan de huidige tijd.
Ook het onderhoud van drie vennen behoort tot de taak van Het Heideveld.
Bekend is het Jodenveentje in De Pol. In Willemsoord woonden in het begin van de kolonie ongeveer 100 Joodse kolonisten. Er stond tot 1828 een synagoge. Het Jodenveentje is een herinnering aan die tijd.
Een saillant detail is, dat in 2013 een deel van de vroegere gronden van de MvW is teruggekocht door Het Heideveld. De bescheiden winst die de vereniging jaarlijks maakt, wordt besteed aan kleine projecten, voor bijvoorbeeld de buurthuizen, het zwembad, de ijsbaan, de muziekvereniging, de geitenfok en andere culturele instellingen in het gebied. De kerken krijgen elk jaar met kerstmis een flinke kerstboom.
Ruim 200 jaar geleden trotseerden de boeren van de boerschap Steenwijkerwold de uitbreidingsdrift van de MvW. Als gedenkteken werd in 2019 in Baars een standbeeld onthuld van de trotse boer.
Voor meer informatie: https://www.hetheideveld-steenwijkerwold.nl/
Laatste aanpassing: 17 september 2025